Operacja Linebacker

Uderzenie na Północ
Wobec skutecznego zablokowania wybrzeża Północnego Wietnamu, głównym celem nowej kampanii było odcięcie Wietnamu Północnego od pozostałych dróg zaopatrzenia, zniszczenie składów materiałów wojennych, infrastruktury transportowej, punktów przeładunkowych oraz wyeliminowanie lub przynajmniej osłabienie obrony przeciwlotniczej. Dnia 10 maja 1972 r., rozpoczęły się na szeroką skalę naloty powietrzne, prowadzone przez siły powietrzne (USAF, Seventh Air Force) oraz lotnictwo pokładowe (USN, Task Force 77), połączone z działaniami jednostek nawodnych US Navy w ramach operacji Custom Tailor. Wśród celów lotnictwa była kolejowa stacja rozrządowa Yen Vien oraz znajdujący się na północnych obrzeżach Hanoi Most Long Bien [3]. Łącznie amerykańskie lotnictwo wykonało tego dnia 414 lotów bojowych [4] (USAF – 120, USN – 294), biorąc jednocześnie udział w największych walkach powietrznych w ciągu całej wojny. W ich wyniku zostało zestrzelonych 11 północnowietnamskich MiG-ów (4 samoloty MiG-21 i 7 MiG-17) oraz dwa F-4 USAF. Ponadto 2 dalsze samoloty amerykańskie z US Navy padły ofiarą artylerii przeciwlotniczej oraz ponad 100 wystrzelonych tego dnia pocisków rakietowych.

Connelly-Blonski-MiG-1972

Operator systemów uzbrojenia (RIO) Lt. Thomas Blonski (z lewej) i pilot Lt. Matt Connelly (z prawej), który przedstawia sposób, w jaki zestrzelił nieprzyjacielski samolot. Załoga ta, z eskadry VF-96 (US Navy), pilotując 10 maja 1972 r. F-4J zestrzeliła dwa samoloty MiG-17 podczas bitwy powietrznej nad Hai Duong. Obaj lotnicy otrzymali za to Navy Cross. (źródło: Robert F. Dorr Collection / defensemedianetwork.com)

Do końca miesiąca Amerykanie zniszczyli 13 mostów wraz z liniami kolejowymi prowadzącymi do Hanoi z Chin. Kraj ten przekazywał DRW tą drogą 22 tysiące ton zaopatrzenia każdego miesiąca. Stąd też zniszczenie infrastruktury kolejowej było jednym z głównych celów sił USA. Ponadto zniszczono 4 mosty pomiędzy Hanoi a Hajfongiem, a także kilka mostów i główną linię kolejową prowadzącą na południe do strefy zdemilitaryzowanej (DMZ). Następnie lotnictwo amerykańskie zaczęło atakować składy paliwowe, sieć transportową oraz lotniska. Działania miały bezpośrednie przełożenie na froncie w Wietnamie Południowym. W ciągu miesiąca Ludowa Armia Wietnamu zmniejszyła ostrzał artyleryjski o 1/3, licząc się z koniecznością oszczędzania amunicji.
Jak przyznaje oficjalna historiografia tych sił zbrojnych, w okresie od maja do czerwca tylko 30% zaopatrzenia skierowanego do jednostek frontowych dotarła do celu.

Technika i taktyka
Operacja Linebacker była pierwszą kampanią powietrzną, podczas której na szeroką skalę zastosowano broń precyzyjną, czyli tzw. „inteligentne” bomby i pociski rakietowe. Naprowadzane laserowo (BOLT-117, Paveway) oraz telewizyjnie (AGM-62 Walleye) bomby okazały się niezwykle skuteczną i dokładną bronią. Przykładowo bomby z rodziny Paveway spadały średnio 7 m od celu, podczas gdy bomby niekierowane około 136 m. Ponadto w okresie 1972 – 73 aż 48% bomb Paveway bezpośrednio trafiło cel, przy czym dla bomb niekierowanych zrzuconych na ten sam obszar kilka lat wcześniej wskaźnik ten wynosił zaledwie 5,5%. Znaczący wzrost skuteczności uzbrojenia zmienił sposób użycia lotnictwa oraz przebieg walk. Obrazuje to historia mostu Thanh Hoa na rzece Song Ma, który od 1965 r. przetrwał ponad 800 ataków z powietrza, okupionych stratą 11 amerykańskich maszyn. Most ten stał się symbolem oporu komunistycznego Wietnamu wobec  Amerykanów, zyskując miano Paszczy Smoka (ang. Dragon’s Jaw). W dniu 27 kwietnia most został uszkodzony podczas nalotu 12 maszyn F-4 Phantom II z 8 Taktycznego Skrzydła Myśliwskiego (8th Tactical Fighter Wing), z których 8 było wyposażonych w bomby naprowadzane laserowo (ang. laser-guided bomb, LGB). Kolejny nalot nastąpił 13 maja, kiedy to 14 Phantomów zrzucając na most 2000- i 3000-funtowe [5] bomby “laserowe” zniszczyło jego środkowy filar. Wietnamczycy szybko przystąpili do naprawy zniszczonej konstrukcji, wobec czego Amerykanie wykonali kolejne uderzenie.

Thanh Hoa Bridge

Most Thanh Hoa uszkodzony podczas działań w 1972 r. przez bomby naprowadzane laserowo. (źródło: USAF)

W dniu 6 października 4 samoloty szturmowe A-7 Corsair II z lotniskowca USS America zaatakowały Thanh Hoa, wykorzystując udoskonaloną wersję bomb Walleye oraz niekierowane bomby Mk 84 ogólnego przeznaczenia. Po raz kolejny trafiony został środkowy filar, a konstrukcja mostu pękła na pół, eliminując go ostatecznie z listy celów.
W innym przypadku, 19 lipca 1972 r., samoloty pokładowe z eskadry VFA-195 wyeliminowały za pomocą pojedynczej bomby most kolejowy Ninh Binh, a wcześniej tego samego dnia całkowicie zniszczyły skład umieszczony w jaskini, wrzucając przez jej otwór naprowadzaną telewizyjnie bombę. W tym ostatnim ataku wykorzystano bombę Walleye w wariancie z transmisją danych, która umożliwiała operatorowi systemów uzbrojenia sterowanie bombą podczas jej opadania, włączając w to także zmianę jej celu.
Nowe rozwiązania techniczne pojawiły się również w zakresie walki powietrznej. Do maja 1972 r. na wyposażeniu 555 Eskadry Myśliwskiej USAF (555th Fighter Squadron, tzw. “Triple Nickel”) znalazło się 5 maszyn F-4D wyposażonych w ściśle tajny wówczas układ elektroniczny APX-80 zwany jako Combat Tree. Układ ten umożliwiał odczyt sygnałów IFF (ang. Identification Friend or Foe – system rozpoznawania sił własnych i nieprzyjacielskich) wysyłanych przez transpondery północnowietnamskich MiG-ów. APX-80 przekazywał informacje do wyświetlacza operatora systemów uzbrojenia, które umożliwiały identyfikację oraz lokalizację wrogich samolotów poza zasięgiem widoczności. O skuteczności tego systemu świadczy fakt, iż samoloty, które były wyposażone w Combat Tree zniszczyły łącznie 17 MiG-ów.
W lipcu 1972 r. siły powietrzne USA wprowadziły do walki kierowane pociski rakietowe klasy powietrze-powietrze AIM-9J Sidewinder. W porównaniu do poprzednich modeli, wariant J (Juliet) posiadał wiele usprawnień, dzięki którym mógł być odpalany przez samolot manewrujący z przeciążeniem 7,5 g. AIM-9J był w praktyce pierwszym pociskiem przeznaczonym do walki manewrowej prowadzonej przez samoloty myśliwskie.
Ulepszoną wersję pocisków AIM-9 Sidewinder wprowadziła także amerykańska marynarka wojenna. Wariant H (Hotel) był pierwszym, który był wyposażony w układ naprowadzania całkowicie oparty na półprzewodnikach. Podobnie jak w AIM-9J, zmianom uległa też konstrukcja mechaniczna, dzięki czemu powierzchnie sterowe mogły osiągać większy moment obrotowy w porównaniu do starszych wersji pocisku Sidewinder. Z powodu problemów z zaopatrzeniem, tylko niewielka ilość pocisków AIM-9H została zastosowana przez US Navy w walce. Mimo to wersja Hotel była najbardziej skuteczną w porównaniu do innych wersji Sidewinder’ów, a kilka lat po wojnie wietnamskiej na jej bazie opracowano bardzo skuteczny wariant AIM-9L.
Wpływ na zmiany w konstrukcji pocisków kierowanych powietrze-powietrze wywarła analiza wcześniejszych walk powietrznych w rejonie Azji Południowo-Wschodniej. Uzyskane przez amerykańskich lotników rezultaty, znacznie gorsze w porównaniu od poprzednich konfliktów, zostały przestudiowane przez USAF w ramach projektu Red Baron. Jednocześnie kapitan marynarki wojennej Frank Ault opracował na potrzeby US Navy “Przegląd możliwości systemu pocisków powietrze-powietrze” [6], zwany powszechnie jako Raport Aulta (ang. Ault Report). Podsumowano w nim rezultaty zastosowania pocisków rakietowych powietrze-powietrze przez US Navy w okresie 1965 – 68. Autorzy obu  opracowań postulowali szereg zmian, które wpłynęły na konstrukcję pocisków, a także na proces szkolenia amerykańskich załóg. Zgodnie z tymi zaleceniami do programu szkolenia pilotów wprowadzono trening asymetryczny DACT (ang. Dissimilar air combat training) oraz United States Navy Strike Fighter Tactics Instructor program, znany powszechnie jako TOPGUN. Absolwenci tego programu szkoleniowego wzięli udział w operacji Linebacker. Wśród nich znaleźli się Lt. Randy „Duke” Cunningham i Lt. (jg.) William P. Driscoll, załoga F-4J z VF-96, która miała na koncie 2 zestrzelone samoloty wroga. Dnia 10 maja, w czasie walk w pobliżu stacji kolejowej Hai Duong, lotnicy ci pilotując F-4J „Showtime 100” zestrzelili 3 MiGi-17, uzyskując tym samym tytuł pierwszych amerykańskich asów myśliwskich tej wojny.

Cunningham, Driscoll - Pentagon, 1972

Lt. Cunningham (l) i Lt. (jg) Driscoll (p) z VF-96. Lotnicy ci byli jedynym lotnikami US Navy, którzy uzyskali wyróżnienie asów myśliwskich. Załoga ta zestrzeliła 5 samolotów, z czego 3 w czasie starcia nad Hai Duong w dniu 10 maja 1972 r.
(źródło: US Navy)

Pierwszym lotnikiem USAF, który uzyskał to wyróżnienie był pilot Capt. Richard „Steve” Ritchie (28 sierpnia), a w dalszej kolejności operatorzy systemów uzbrojenia (WSO) Capt. Charles B. DeBellevue (9 września) i Capt. Jeffrey Feinstein (13 października). Należy dodać, że  Ritchie oraz DeBellevue byli przydzieleni do 555th Fighter Squadron, który dysponował Phantomami wyposażonymi w układ APX-80.
Jednym z celów operacji Linebacker była północnowietnamska obrona przeciwlotnicza,
w której skład wchodziło lotnictwo wojskowe. Piloci myśliwscy DRW przez cały okres kampanii brali udział w odpieraniu amerykańskich ataków. W przypadku starć pomiędzy lotnictwem DRW a samolotami US Navy, do których dochodziło w maju i czerwcu, górą byli Amerykanie, uzyskując współczynnik zestrzelonych maszyn wroga do strat własnych (ang. kill-to-lose ratio) wynoszący 6:1 [7]. Stąd też piloci wietnamscy rzadko przeciwstawiali się lotnictwu pokładowemu w dalszym okresie działań wojennych. Walki powietrzne Wietnamczyków z amerykańskimi siłami powietrznymi były bardziej wyrównane i przez pierwsze dwa miesiące trwania kampanii wspomniany współczynnik wynosił 1:1. W sierpniu sytuacja zmieniła się na korzyść USAF w stosunku 4:1. Przyczyną poprawy rezultatów sił powietrznych USA była wzrastające doświadczenie ich załóg, zastosowanie systemów wczesnego ostrzegania czasu rzeczywistego, a także zmniejszona zdolność naprowadzania północnowietnamskich myśliwców na cele przez ich obsługę naziemną [8].
Na różnicę w wynikach US Navy i USAF wpływ miało kilka czynników. Jednym z nich był rodzaj taktyki preferowany przez oba rodzaje sił zbrojnych. Lotnictwo marynarki wojennej jako podstawową formację stosowało “loose deuce”, w której dwójka samolotów wzajemnie się wspierała zarówno podczas działań zaczepnych, jak i obronnych. Formacja ta dawała pilotom elastyczność w działaniu, wykluczając jednocześnie ryzyko kolizji obu samolotów. W przypadku sił powietrznych, zgodnie z obowiązującą doktryną stosowano formację „fluid four”. Składała się ona z 4 samolotów podzielonych na 2 pary, w której atakował prowadzący, osłaniany przez pozostałe samoloty. Formacja ta sprawdzała się dobrze w czasie II wojny światowej ale nie pasowała do działań szybkich odrzutowców stosowanych w Wietnamie. Największą słabością „fluid four” było ograniczenie zdolności ofensywnych samolotów w tej formacji oraz narażenie na niebezpieczeństwo skrzydłowych, zaabsorbowanych utrzymaniem sztywnego szyku.
Ostatecznie, wobec sukcesów marynarki wojennej, także i siły powietrzne wprowadziły zmiany w szkoleniu, adaptując trening asymetryczny. W tym celu na ćwiczenia do baz w Tajlandii zaproszono myśliwce pokładowe F-8 Crusader.
Oprócz udoskonaleń w zakresie amerykańskiej taktyki i techniki wojskowej zmianie uległa także koncepcja prowadzenia walk w Wietnamie. Waszyngton dał większą swobodę w planowaniu operacji swoim dowódcom w Azji Południowo-Wschodniej, znosząc także część ograniczeń dotyczących atakowania celów w Wietnamie Północnym. Te ostatnie wiązały się między innymi z zakazem bombardowania północnowietnamskich lotnisk, jaki obowiązywał w czasie kampanii powietrznej Rolling Thunder, bombardowaniu DRW w latach 1965 – 68. Władze amerykańskie obawiały się wówczas, że w wyniku nalotów śmierć poniosą chińscy oraz radzieccy doradcy wojskowi, co mogło spowodować bezpośrednią interwencję komunistycznych Chin. Waszyngton chciał tym samym uniknąć powtórzenia się sytuacji z czasów wojny koreańskiej, która groziła wybuchem globalnego konfliktu.
W związku ze zmianami w światowej polityce oraz ociepleniu stosunków USA z ChRL oraz ZSRR,  Amerykanie zdecydowali się na bardziej otwarte działania, atakując w trakcie operacji Linebacker także północnowietnamskie lotniska. W następstwie tego lotnictwo wojskowe DRW poniosło poważne straty. Wiele północnowietnamskich MiG-ów zostało zniszczonych w wyniku walk powietrznych oraz bombardowań, przy czym pozostałe samoloty musiały schronić się w bazach w Chinach.
Z drugiej strony Wietnam Północny starał się przeciwstawiać działaniom Amerykanów na drodze organizacyjnej oraz za pomocą nowych środków walki. Na zniszczonych lub uszkodzonych mostach szybko rozpoczynały się prace naprawcze. Wietnamczycy pokonywali cieki wodne pod osłoną nocy, wykorzystując do transportu także promy oraz ruchome mosty pontonowe. Wojska północnowietnamskie użyły też w 1972 r. na szeroką skalę radzieckich ręcznych wyrzutni przeciwlotniczych pocisków rakietowych Strieła-2 (w kodzie NATO SA-7 Grail) oraz samobieżnych działek przeciwlotniczych ZSU-57. Sprzęt ten sprawił, iż loty na niskiej wysokości stały się jeszcze bardziej ryzykowne niż w poprzednich latach konfliktu.

3 – Zwany też jako Most Paula Doumer’a (ang. Bridge Paul Doumer Bridge, wiet. Cầu Long Biên)
4 – Ang. sortie.
5 – Odpowiednio 910 i 1360 kg.
6 – Ang. Air-to-Air Missile System Capability Review
7 – Część źródeł podaje współczynnik 12,5 : 1.
8 – Ang. ground control interception.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *