Historia pewnej flagi – o upadku Singapuru w roku 1942

Zwiedzając kilka lat temu Imperial War Museum w Londynie moją uwagę przykuła flaga brytyjska, znajdująca się pośród eksponatów zgromadzonych na wystawie obejmującej II wojnę światową. Oprawiony w ramę Union Jack był umieszczony na ścianie, a jego poszarzałe barwy i ślady uszkodzeń wskazywały na znaczny wiek oraz niełatwe losy tej pamiątki.

Flaga Wielkiej Brytanii, niemy świadek dwóch kapitulacji podpisanych w Singapurze – brytyjskiej w lutym 1942 r. i japońskiej we wrześniu 1945 r., która zakończyła okres okupacji Azji Południowo-Wschodniej przez Cesarstwo Japońskie. Eksponat ten, sfotografowany w czerwcu 2019 r., znajduje się w zbiorach Imperial War Museum (IWM) w Londynie. Fot. własne

Zamieszczony obok flagi opis wyjaśniał jej pochodzenie oraz przybliżał burzliwe wydarzenia sprzed 80 już lat, które stały się jej udziałem.

Oficjalna kapitulacja wojsk japońskich w Azji Południowo-Wschodniej miała miejsce w Budynku Urzędu Miejskiego w Singapurze w dniu 12 września 1945 r.
Na końcu ceremonii na budynku zatknięto tę oto Flagę Unii. W lutym 1942 roku tę samą flagę niosła ze sobą brytyjska delegacja, która dokonała kapitulacji Singapuru przed Japończykami. Flaga ta była następnie trzymana w ukryciu przez brytyjskich oficerów znajdujących się w więzieniu Changi, aby zostać ponownie podniesiona, kiedy Japończycy zostaną pokonani.

Ten niezwykle cenny historycznie przedmiot przywołał w pamięci sceny, które można było obejrzeć w bardzo popularnym przed laty programie „Sensacje XX wieku”, prowadzonym przez Bogusława Wołoszańskiego. W odcinkach traktujących o początkach wojny na Pacyfiku, naznaczonej licznymi podbojami dokonanymi w oszałamiającym tempie przez wojska japońskie, nie zabrakło też historii upadku Singapuru.

Singapur, 15 lutego 1942 r. Brytyjska delegacja w drodze na rozmowy kapitulacyjne. Od lewej do prawej:
mjr Cyril Wild (z białą flagą), brygadier T. K. Newbigging (z flagą Wielkiej Brytanii), ppłk. Ichiji Sugita, brygadier K. S. Torrance i gen. Arthur Ernest Percival, dowódca wojsk brytyjskich na Półwyspie Malajskim.
Źródło: Wikimedia Commons / Imperial War Museums (Public Domain)

To wydarzenie z lutego 1942 r. było ogromnym ciosem dla Wielkiej Brytanii z kilku powodów. Wchodzący w skład brytyjskich kolonii Singapur, zwany „Gibraltarem Wschodu”, był najpotężniejszą bazą morską w Azji Południowo-Wschodniej, o strategicznym znaczeniu dla aliantów. Kapitulacja Singapuru była też największą w dziejach klęską wojsk brytyjskich, która mocno nadszarpnęła prestiż Londynu w regionie. Do niewoli trafiło blisko 80 tys. żołnierzy Brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Część z nich nie przeżyła brutalnego traktowania ze strony Japończyków oraz niewolniczej pracy w trudnych tropikalnych warunkach. Dramat ten obrazuje los australijskiej 8 Dywizji Piechoty, której personel w większości znalazł się w niewoli. Blisko jedna trzecia spośród 15 tys. Australijczyków jej nie przeżyła. Katastrofa była o tyle większa i tym bardziej niezrozumiała nawet dla samego Winstona Churchilla, gdyż Japończycy dysponowali dużo mniejszymi siłami. Do ataku skierowano bowiem 36 tys. japońskich żołnierzy, podczas gdy siły obrońców liczyły blisko 85 tys. wojskowych.

Wzięci do niewoli żołnierze brytyjskiego Suffolk Regiment.
Źródło: Wikimedia Commons (Public Domain)

Opracowania, które podejmują temat singapurskiej klęski, wskazują na dwa główne powody. Jednym z nich było powierzenie obrony regionu drugorzędnym jednostkom, którym brakowało odpowiedniego sprzętu. Jako, że Wielka Brytania toczyła zaciekłą wojnę z Niemcami, toteż priorytet w przydziale zasobów wojennych miały wówczas dostawy idące na Bliski Wschód oraz do ZSRR. Drugim powodem były błędne założenia, jakie gen. Arthur Percival, dowodzący obroną Malajów i Singapuru, przyjął w kwestii kierunku japońskiego ataku.

Dużo bardziej krytyczny w ocenie przyczyn był Geoffrey Regan. Ten brytyjski historyk w swej książce z 1991 r. zatytułowanej „Błędy Militarne” (tytuł ang. The Guinness Book of Military Blunders) jako źródło wskazał uprzedzenia żywione względem Japończyków. Dobitnie obrazuje to poniższa relacja marszałka brytyjskiego lotnictwa Roberta Brooke-Pophama, któremu podczas pobytu w Chinach w 1940 r. pokazano grupę japońskich jeńców.

„… zobaczyłem z bardzo bliska jakieś dziwne okazy przypominające ludzików, ubrane w brudne i szare mundury; powiedziano mi, że są to żołnierze japońscy. Jeżeli tak wygląda japońska armia, to wyżywienie i zakwaterowanie jej jest chyba proste, ale nie wyobrażam sobie, aby jej żołnierze grzeszyli inteligencją i umieli walczyć.”

Marszałek fatalnie pomylił się też w ocenie samolotów, którymi dysponował, stwierdzając, że myśliwce Brewster Bufallo „Jak na Malaje, są całkiem dobre”. Maszyny te spisywały się co prawda imponująco w rękach fińskich pilotów dziesiątkujących lotnictwo radzieckie, to jednak były przestarzałe na tle nowoczesnych konstrukcji japońskich, a zwłaszcza w porównaniu do słynnego Mitsubishi Zero. Gdy Japończycy wyeliminowali z walk o Singapur samoloty alianckie, to Brytyjczycy doznali niemal szoku, stwierdzając przy tym, iż wrogie maszyny musiały być zbudowane i pilotowane przez Niemców.

Myśliwce Brewster Buffalo amerykańskiej produkcji należące do dywizjonów RAAF na lotnisku Sembawang
w północnej części Singapuru w październiku 1941 r. Samoloty aliantów ustępowały liczebnością i osiągami maszynom japońskim, które szybko osiągnęły całkowitą przewagę powietrzną.
Źródło: Wikimedia Commons / Imperial War Museums (Public Domain)

Z nonszalancją wobec zbliżającej się walki z siłami japońskimi wyrażał się w grudniu 1941 r. też gen. Percival. Uwagi ze strony podległego mu brygadiera Ivana Simsona, szefa wojsk inżynieryjnych domagającego się budowy umocnień w celu ochrony twierdzy przed natarciem od strony lądu, generał podsumował następująco.

„Myślę, że obrona, jaką zamierza pan zbudować, może tylko osłabić morale żołnierzy i cywili.”

Konsekwencją takiego podejścia była największa w historii Wielkiej Brytanii kapitulacja jej wojsk, co było istnym blamażem dumnego Imperium. W jej następstwie w ręce Japończyków dostał się też gen. Percival, który miał jednak więcej szczęścia od tysięcy swych brytyjskich, indyjskich i australijskich podkomendnych, którzy nie przetrwali koszmaru niewoli. Wraz z końcem wojny Arthur Percival został wyciągnięty przez amerykańską OSS z obozu jenieckiego w Mandżurii, w którym był przetrzymywany wraz z innymi wysoko postawionymi więźniami, aby wziąć udział w akcie podpisania kapitulacji Japonii, do czego doszło na pokładzie pancernika USS Missouri 2 września 1945 r. Po wojnie przewodził stowarzyszeniu brytyjskich jeńców wojennych Dalekiego Wschodu (ang. Far East Prisoners of War, FEPOW), działając na ich rzecz. Generał musiał się też mierzyć z falą krytyki, choć nie brakowało bardziej przychylnych mu głosów, które za upadek Singapuru w większym stopniu obarczały władze w Londynie, które zaniedbały obronę swych azjatyckich posiadłości. Według przywołanego tu Geoffreya Regana było to pokłosiem powszechnego wśród Brytyjczyków przeświadczenia o swojej wyższości nad Japończykami, uważanymi za budzących politowanie słabych ludzi, którzy nieudolnie próbowali kopiować zachodnie towary. Kierowanie się jednak stereotypowym myśleniem jest bezwartościowe z punktu widzenia wojskowego lub, w szerszym ujęciu, geopolitycznego. Bolesna dla aliantów kampania o Malaje i Singapur, o czym przypomina podniszczony Union Jack w londyńskim muzeum, jest lekcją historii, o której warto pamiętać również współcześnie, w dobie pełnej napięć rywalizacji mocarstw.

Ten wpis został opublikowany w kategorii Historia, Stosunki międzynarodowe, Wojskowość i oznaczony tagami , , , , , , , , , , , , , , , , , . Dodaj zakładkę do bezpośredniego odnośnika.

Jedna odpowiedź na „Historia pewnej flagi – o upadku Singapuru w roku 1942

  1. Łukasz Grześkowiak pisze:

    Bardzo ciekawy artykuł